Jezioro Mamry
MAMRY, jezioro morenowe na Pojezierzu Mazurskim, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, w woj. warmińsko-mazurskim, w dorzeczu Węgorapy, drugie po Śniardwach pod względem powierzchni w Polsce” Drugie co do wielkości jezioro Polski jest akwenem wodnym, w którego skład wchodzą następujące jeziora: Mamry Główne, Przystań, Święcajty, Bodma, Darglin, Kisajno, Dobskie, Kirsajty,Łabap oraz Sztynorckie. System zbiorników wodnych, tworzących zespółjeziora Mamry, posiada ogromną powierzchnię, sięgającą 104 km2. Od początku XVI wieku poziom wody w jeziorze wzrósł o 4-5 m.Badania geologiczne, prowadzone na tym terenie, pozwalają wysunąć hipoteze, iż w czasie występowania lądolodu powstał tu ogromny zbiornik wodny o powierzchni ok. 500 km2, a jego średnia głębokość wynosiła ponad 13 m. Po odejściu lądolodu podzielił się on na trzy części. Zmiany linii brzegowej, występujące w północnym basenie jeziora, u ujścia Węgorapy, spowodowały przesunięcie się wód o dalsze 2 m, w kierunku lądu stałego. Skutkiem tego było gwałtowne wezbranie i zalanie niżej położonych łąk w ciągu ostatniego stulecia. Poziom wody w jeziorze ciągle wzrasta, co powoduje powiększanie się powierzchni zbiornika oraz poszerzanie istniejących połączeń pomiędzy poszczególnymi jego odnogami. Przyczyną tego zjawiska mogą być ogromne wycinki drzew, jakie prowadzono wokół akwenu od początku XVI wieku.
W dniu dzisiejszym Jez. Mamry ma długość ponad 20 km, a w najszerszym miejscu osiąga 12 km. Dno zbiornika nie jest jednolite. Obok licznych głęboczków występują tu miejsca dużych płycizn, które braci żeglarskiej utrudniają nawigację. Największa głębia występuje w części Mamr Głównych i sięga 42 m. Przejrzystość nie jest stała i zależy od warunków pogodowych oraz pór roku. W miesiącach letnich, w okresie dobrego nasłonecznienia sięga zaledwie 4 m. W zimie rośnie ona do nie spotykanych w Polsce wartości 30 m!. Dla płetwonurków Jez. Mamry jest jednym z atrakcyjniejszych akwenów wodnych.
„Arabella”
Jedną ze specjalnych atrakcji jest nurkowanie na wraku statku „Arabella”. Początkowo był to holownik, który, po zakończeniu swej służby został zakupiony przez kilku warszawskich lekarzy, by po gruntownej renowacji zmienił swe pierwotne przeznaczenie i stał się jachtem żaglowym. Pomimo remontu jednostka zardzewiała na tyle, że nie była możliwa jej dalsza eksploatacja. W takim stanie została niegdyś odsprzedana Mazurskiemu Centrum Nurkowemu z Giżycka. Holownik o długości 14 m i szerokości 3,2 m został następnie pozbawiony wyposażenia i odprowadzony na miejsce wiecznego spoczynku.
Pewnego wiosennego poranka 1993 roku, wśród spowitych mgłą wód jeziora Mamry otwarto zawory „Arabelli”. Trwało to kilka godzin, nim stara dama pożegnała sie ze światem i poszła na dno. Początkowo planowano umieścić wrak na głębokości 20 m, jednak ze względu na przemieszczenie sie obiektu podczas zanurzenia znalazł się on na głębokości 33 m. Ze względów bezpieczeństwa wejście do przedniej kajuty jest niedostępne. Możliwe jest natomiast zwiedzanie mostka oraz części rufowej. Pokład zamieszkują nowi lokatorzy – liczne węgorze. Przepięknie wijące się ryby mogą wystraszyć niejednego nurka, gdy raptownie pojawią się w świetle reflektora. Podczas nurkowania należy poruszać bardzo ostrożnie, gdyż można wzbić płetwami ogromne ilości mułu, zalegającego okolice wraku, co ograniczy znacznie widoczność oraz podwodną orientację. Powrót z królestwa ciemności umożliwia linia poręczowa, przymocowana do dziobu wraku.
Stanowisko archeologiczne
Znalezienie kamiennego koła oraz niezliczonej ilości naczyń glinianych doprowadziło w 1993 roku do wzrostu zainteresowań archeologów tym terenem. Przypuszcza się, iż wspomniane wyżej przedmioty pochodziły z czasów neolitycznych bądz wczesnej epoki kamienia. Okres ten przypadał na lata 4000 do 1500 przed Chrystusem. Piasek i glina, tak licznie zalegające okolicę, kryją jeszcze wiele przedmiotów. Także i pod wodą możemy znalezć elementy, świadczące o osadnictwie i kulturze ludów mazurskich. W ówczesnych czasach poziom wody jeziora było ok. 2 – 2,5 m poni?ej obecnego stanu. Obecny półwysep „Kurka” był prawdopodobnie wąskim przesmykiem , na którym znajdowało się grodzisko. W roku 1996 przeprowadzone zostały podwodne badania archeologiczne warstwy przybrzeżnej, które wykazały, iż najstarsze przedmioty, wśród który znaleziono gliniane dzbanki, pochodzą z okresu od roku 1600 przed naszą erą. Najmłodsze datują się zaś z początku XI w. Dlaczego właśnie w tym miejscu powstało osiedle – nie wiadomo.
Powierzchnia wykopaliska ma formę kwadratu o wymiarach 20 na 50 m i znajduje się na głębokości od 1 m do 2 m. Prace archeologiczne nad określeniem wieku powstania osiedla trwają nadal.
W okresie letnim, przy silnym wietrze oraz nasłonecznieniu, widoczność jest tu znacznie ograniczona. Jednocześnie należy zwracać uwagę na wzmożony ruch jednostek pływających, szczególnie w południowej części jeziora, tuż za pasem przybrzeżnych trzcin.
W piaszczystym dnie możemy znalezć stare, drewniane pale. Przy dokładnej penetracji trafimy na ślady spalenizny, pokrywającej wierzchnią warstwę drewna. Prawdopodobnie było to przyczyną zagłady osiedla. Przy odrobinie fantazji możemy odbyć niezapomnianą wędrówkę w przeszłość, sprzed 3000 lat.
Podwodne łąki
Do jednego z najpiękniejszych miejsc nurkowych, znajdującego się na płyciznie Jez. Mamry, prowadzą dwie drogi. Jedna z nich, bardziej niedogodna, wiedzie polnym duktem w lewo, tuż za miejscowością Przystań, idąc w kierunku Pniewa. Wysportowani nurkowie mają do pokonania odcinek, prowadzący pomie^dzy kilkoma rolniczymi zagrodami. Po wejściu do wody nurkujemy na lewo aby po ok. 200 m dotrzeć do upragnionego celu. Znacznie prościej jest skorzystać z łodzi i dopłynąć do miejsca nurkowania. Głębokość oscyluje w granicach od 3 do 6 m. Najpiękniejsze, podwodne ekspedycje możemy przeprowadzić w słoneczne południe. Promienie, wpadające do wody tworzą niezapomniany nastrój, przepięknie oświetlając podwodne ramienice, moczarki oraz rdestnice. Pomiędzy nimi, zupełnie w bezruchu, stoją mniejsze i większe szczupaki, które mogą wprowadzi? w zachwyt niejednego badacza głębin. Na głębokości od 1,5 m do 80 cm, pomiędzy dużymi głazami, spotkamy kolonie raka amerykańskiego. Dno pokryte jest dużymi skupiskami szczeżui, tak chętnie zamieszkującej nasze zbiorniki wodne.
Wyspa Upałty
W zachodniej części akwenu znajduje się ponad 77 ha wyspa. Na początku XVIII w. powstały na niej pierwsze zabudowania magnackiej rodziny Lehndorffów. W roku 1842 zbudowano zajazd, do którego prowadziła wspaniała aleja, obsadzona dębami i bukami. Niegdyś wyspę z lądem łączył drewniany most. Istniał on tu jeszcze przed Druga Wojną Światową. W obecnej chwili wyspa stała się rezerwatem ptaków. Z tego względu przebywanie na jej terenie jest zabronione. Północny cypel jest bardzo stromy i mocno ścięty. Ten sam typ ukształtowania terenu daje się zauważyć takżepod lustrem wody. Początkowo dno opada dosyć łagodnie. Występują tu ró?ne gatunki podwodnej roślinności, typowej dla mazurskich jezior. Stanowi on schronienie dla narybku i jednocześnie jest miejscem zdobywania pokarmu. Latem kłębią się tu ogromne ławice płoci, okonia oraz inne gatunki ryb. Tu? za łańcuchem podwodnej roślinności dno opada bardzo gwałtownie z 4 m do 36 m. W mule znajdują się liczne dziury o średnicy przekraczającej 15 cm, które są domem ogromnych węgorzy, wyruszających na polowanie z chwilą nastania zmierzchu.”
Fragment tekstu pochodzi z książki „Nurkowy Atlas Polski” – Maciej Tomaszewski, Wydawnictwo Altea 2004.
Za jego udostępnienie, autorowi serdecznie dziękujemy.
strona www autora POLECAMY
By epanem - 1 listopada 2020
- 719
- Mazurskie jeziora
